"Overwinnaarsgerecht" of precedent?
Het proces van N?rnberg vormde een doorbraak in internationaal recht. Toch was er ook kritiek op het juridische verloop ervan. Decennia later zouden gelijkaardige wreedheden tot identieke rechtbanken leiden in ex-Joegoslavi? en Rwanda.
Het tribunaal in N?rnberg bestond uit rechters uit de vier grote overwinnende landen in de oorlog, Amerikanen, Britten, Fransen en Russen. Er zaten geen Duitsers in, omdat dat land onder bezettingsstatuut stond.
Veel Duitsers en zeker de beklaagden zelf beschouwden het proces als een wraakactie van de overwinnaars. Die klacht werd versterkt omdat de Russische rechter in het tribunaal Nikitsjenko in de jaren 30 mee had gewerkt in een aantal showprocessen tegen rivalen van dictator Stalin.
Ook werden enkel Duitse misdaden beoordeeld en niet een aantal wandaden die door geallieerde troepen begaan waren of zoals de bombardementen op burgerdoelwitten in Dresden. of de wandaden van sovjettroepen in Duitsland.
N?rnberg lanceerde het begrip mensenrechten
Toch wordt het proces van N?rnberg beschouwd als een doorbraak. Voor het eerst stonden leiders van een regime terecht voor een internationale rechtbank wegens wandaden die op hun bevel waren uitgevoerd.
Het proces bracht de begrippen "oorlogsmisdaden" en "misdaden tegen de menselijkheid" naar de voorgrond. Dat inspireerde de VN-conventies tegen genocide en de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens van 1948.
Dat zijn vooral principeverklaringen die niet meteen afdwingbaar zijn.
Binnen de Raad van Europa werd in 1950 de Conventie voor de Rechten van de Mens van kracht en dat verdrag is wel afdwingbaar.
Wie zich in een van de lidstaten benadeeld voelt, kan met een klacht naar een speciaal gerechtshof in Straatsburg stappen.
Nieuwe wreedheden leiden tot nieuwe processen
Dat leidde echter niet tot een internationaal afdwingbaar respect voor de mensenrechten. De wreedheden van Stalin, Mao, de Rode Khmer in Cambodja, Pinochet en Mobutu toonden dat schrijnend aan.
Toch hebben ook democratische regeringen zich schuldig gemaakt aan overtredingen. Soms door de steun aan bondgenoten in de Koude Oorlog (Chili, Congo), soms rechtstreeks zoals Franse troepen in Algerije of VS-soldaten in de Iraakse gevangenis van Abu Ghreib.
Na de genocide op de Tutsi-minderheid in Rwanda in 1994 en de wreedheden in de oorlog in ex-Joegoslavi? werden voor die gevallen speciale VN-tribunalen opgericht.
In 2002 richtten 120 landen een internationaal strafhof op dat misdaden tegen de mensenlijkheid en oorlogsmisdaden kan berechten als landen dat zelf niet doen. Omdat de Verenigde Staten, Rusland en China dat hof niet erkennen, blijft de invloed ervan beperkt.
Toch kan het voorbeeld van Saddam Hoessein of Milosevic in de beklaagdenbank erg ontradend werken voor mogelijke nieuwe verantwoordelijken of uitvoerders van oorlogsmisdaden.
Jos De Greef
bron: http://www.vrtnieuws.net/nieuwsnet_mast ... ndex.shtml